Ọ bụ ezie na ọtụtụ ngwa, ihe nchọgharị na sistemụ arụ ọrụ nwere nchekwa etinyere n'ime ha, ị nweghị ike ịdabere na nke ahụ naanị. Nke a bụ ndụmọdụ anyị kacha mma maka ịnọ na nchekwa n'ịntanetị.
Ebe ọtụtụ n'ime ụwa na-enweta ịntanetị ugbu a, isiokwu nke nchekwa ịntanetị adịbeghị mkpa karịa.
Enwere ihe egwu dị n'ime ihe ọ bụla ị na-eme n'ịntanetị, gụnyere ịchọgharị na webụ, ijikwa email, na ikesa na mgbasa ozi ọha.
Agbanyeghị, ọtụtụ ndị mmadụ ga-enwe nchegbu maka ọrụ ọ bụla metụtara data nkeonwe ha n'ịntanetị. Nke a gụnyere foto, akwụkwọ na, n'ezie, ozi ịkwụ ụgwọ. Ikekwe ọ bụghị ihe mgbagwoju anya, nke a bụ mpaghara bụ isi ndị hackers na ndị scammers na-eche.
1. Jiri njikwa okwuntughe
Ọ nwere ike ịdị mfe ịbanye n'omume ọjọọ nke iji okwuntughe, wee họrọ otu okwu ahụ n'ofe akaụntụ niile maka nkasi obi gị zuru oke.
Agbanyeghị, a na-edekọ ihe egwu dị na nke a nke ọma, nke pụtara ìhè bụ na ndị hackers nwere ike ijide otu paswọọdụ wee nweta ọtụtụ akaụntụ gị.
Ọ bụ ezie na ọtụtụ ihe nchọgharị na-enye ugbu a nhọrọ iji tụọ ma chekwaa okwuntughe siri ike maka gị, anyị na-akwado iji njikwa paswọọdụ raara onwe ya nye.
Nhọrọ kachasị anyị bụ LastPass . Ọ na-echekwa aha njirimara na okwuntughe gị niile n'otu ebe, na-enye gị ohere iji otu paswọọdụ nna ukwu nweta ha.
يكك Budata ya dị ka ndọtị ihe nchọgharị , yabụ mgbe ọ bụla ị na-eme nchọgharị na webụ, ọ ga-ejupụta nkọwa gị ozugbo mgbe ị gara na webụsaịtị. Ọ na-arụ ọrụ na Chrome, Firefox, na Opera, n'etiti ihe nchọgharị weebụ ndị ọzọ.
Ọ bụrụ na ịnye nkọwa gị niile na ngwa na ịchekwa ha n'otu ebe na-echegbu gị, mara na LastPass na-ezochi data gị niile na igwe ojii na ọbụna ndị ọrụ enweghị ike ịnweta ya. Nke a pụtara na ị ga-enwekwa ohere ịnweta okwuntughe gị ma ọ bụrụ na ichefu paswọọdụ nna ukwu ahụ, mana ebe ọ bụ naanị okwuntughe ị kwesịrị icheta, ọ gaghị adị oke ike.
Nke a ga-abanye n'ime gị, ma nye gị ohere ịnweta okwuntughe gị maka ihe ọ bụla ọzọ - ọbụlagodi LastPass ga-ewepụta okwuntughe maka ngwa gị ozugbo, ogologo eriri na ọnụọgụgụ na mkpụrụedemede na-eme ka ha sie ike ịgbawa.
2. Kwado nkwenye nzọụkwụ abụọ (2FA)
Ọtụtụ ọrụ, gụnyere Google, Facebook, Twitter, Amazon, na ndị ọzọ, na-agba gị ume ka ị gbakwunye nchekwa nchekwa nke abụọ a na-akpọ nkwenye nzọụkwụ abụọ ma ọ bụ nkwenye abụọ.
Ihe ọ pụtara bụ na mgbe i ji aha njirimara na paswọọdụ gị wee banye dị ka ọ na-adị, a ga-ajụ gị ka itinye koodu nke abụọ a na-ezigakarị na ekwentị gị. Naanị mgbe itinyere koodu a ka a ga-enye gị ohere ịnweta akaụntụ gị. Ọ dị ka otu esi eme ọtụtụ ụlọ akụ n'ịntanetị site n'ịjụ ọtụtụ ajụjụ nchekwa.
Mana n'adịghị ka azịza eburu ụzọ kọwaa nye ajụjụ, nyocha ihe abụọ na-eji koodu ewepụtara na-enweghị usoro. Nke a pụtara na ọ bụrụgodị na emebiela paswọọdụ gị, enwere ike ịnweta akaụntụ gị n'ihi na onye ahụ agaghị enweta koodu nke abụọ ahụ.
3. Lezienụ anya maka wayo nkịtị
Enwere ọtụtụ scams ị ga-elele, nke ikpeazụ na-ezu ohi ego na PayPal gị site na ịnweta akaụntụ Facebook gị.
N'ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ọnọdụ niile, ndụmọdụ nkịtị ị nụburu bụ ezigbo ihe akaebe: Ọ bụrụ na ọ dị oke mma ịbụ eziokwu, ọ ga-abụ.
- Echefula ozi-e na-ekwe nkwa itinye ego na akaụntụ akụ gị
- Emepela mgbakwụnye ọ gwụla ma ị rụnyere antivirus emelitere (ọbụlagodi na ị tụkwasịrị onye zitere ya obi)
- Apịla njikọ dị na ozi-e ọ gwụla ma ị ma na ọ nweghị nchekwa. Ọ bụrụ na ị nwere obi abụọ, pịnye webụsaịtị ahụ na aka wee banye na akaụntụ ọ bụla ejikọtara
- Enyela onye na-akpọ oku oyi, okwuntughe, nkọwa ịkwụ ụgwọ ma ọ bụ ozi nkeonwe ọ bụla
- Ekwela ka onye ọ bụla jikọọ na kọmputa gị ma ọ bụ tinye ngwanrọ ọ bụla na ya
Ọ dị ezigbo mkpa ịmara na ụlọ ọrụ agaghị arịọ gị ka ịnye paswọọdụ gị zuru ezu na ekwentị ma ọ bụ site na email. Ọ na-adị mma mgbe niile ịkpachara anya ma ghara ịga n'ihu na ihe ọ bụla ị na-ejighị n'aka kpamkpam.
Ndị aghụghọ abụrụla ọkaibe ma na-aga n'ihu imepụta ụdị weebụsaịtị - ọkachasị saịtị ụlọ akụ - iji duhie gị itinye nkọwa nbanye gị. Lelee adreesị webụsaịtị dị n'elu ihe nchọgharị weebụ gị mgbe niile ka ijide n'aka na ị nọ na saịtị izizi wee hụ na ọ na-amalite na https: (ọ bụghị naanị http :).
4. Jiri VPN
VPN (Virtual Private Network) na-emepụta ihe mgbochi n'etiti data na ịntanetị sara mbara. Iji VPN pụtara na ọ nweghị onye nwere ike ịhụ ihe ị na-eme n'ịntanetị, ha enweghị ike ịhụ ma ọ bụ nweta data ọ bụla izigara na webụsaịtị, dị ka nbanye gị na nkọwa ịkwụ ụgwọ.
Ọ bụ ezie na VPN bụ nanị ihe a na-ahụkarị na ụwa azụmahịa, ha na-aghọwanye ewu ewu maka amaghị aha onwe onye na nzuzo ịntanetị. Site na ozi na-abata na ụfọdụ ndị na-enye ọrụ ịntanetị (ISPs) na-ere data nchọgharị nke ndị ọrụ ha, VPN ga-ahụ na ọ nweghị onye maara ihe ị na-eme ma ọ bụ ihe ị na-achọ.
Ọ dabara nke ọma, ọ bụ ezie na nke a dị mgbagwoju anya, iji VPN dị mfe dị ka ịpị bọtịnụ Jikọọ. Na iji mee ka ihe dị mfe, anyị na-akwado ịlele NordVPN و ExpressVPN
5. Ekekọrịtala oke na social media
Mgbe ị biputere na Facebook, Twitter, ma ọ bụ saịtị ọ bụla ọzọ, ịkwesịrị ịma onye ga-ahụ ihe ị biputere. Ọtụtụ n'ime saịtị ndị a anaghị enye ezigbo nzuzo: onye ọ bụla nwere ike ịhụ ihe ị dere na foto ndị ị biputere.
Facebook dịtụ iche, mana ịkwesịrị ịlele ntọala nzuzo gị ka ịhụ onye ga-ahụ ihe ị biputere. Dị ka o kwesịrị, ị kwesịrị ịtọ ya ka naanị "ndị enyi" nwee ike ịhụ ihe gị, ọ bụghị "ndị enyi enyi" ma ọ bụ - nke ka njọ, "onye ọ bụla."
Zenarị mgbasa ozi na ị nọ ezumike izu abụọ ma ọ bụ biputere selfies n'akụkụ ọdọ mmiri. Chekwaa ozi a mgbe ị lọghachiri ka ndị mmadụ ghara ịghọta na agaghị ewe ụlọ gị.
6. Gbaa antivirus software
Ngwa mgbochi nje bụ otu n'ime ihe kacha mkpa na nchekwa gị. Kọmputa ọ bụla ị na-eji kwesịrị inwe sọftụwia antivirus ọgbara ọhụrụ, n'ihi na nke a bụ usoro nchebe mbụ gị iji chebe gị pụọ na ngwanrọ ọjọọ (nke a maara dị ka ngwa ọjọọ) nke na-anwa ibunye kọmputa gị.
Malware nwere ike ịnwa ime ọtụtụ ihe dị iche iche gụnyere ịkpọchi faịlụ gị n'ịgbalị ịkwụ ụgwọ mgbapụta, iji akụrụngwa dị na ngwaọrụ gị na-egwupụta cryptocurrency nke onye ọzọ ma ọ bụ zuo data ego gị.
Ọ bụrụ na ịnweghị ya, jide n'aka na ị ga-elele ndụmọdụ anyị Ngwa antivirus kacha mma .
Ịgbaso usoro ndị a dị n'elu ga-enyere gị aka ịhụ na ị nọ na nchekwa na ịntanetị. Site na okwuntughe echedoro, ntọala VPN na nchedo nje kwesịrị ekwesị - o yikarịghị ka ị ga-ekpughere izu ohi njirimara, na-ekpochapụ akaụntụ ụlọ akụ gị, yana mebie data kọmputa gị.
